БУХОРО МЕЪМОРИЙ ҚИЁФАСИНИ МУҲОФАЗА ҚИЛИШДА РЕЖАЛАШТИРИШНИНГ ТАЪСИРИ.

Аннотация

Ушбу мақолада совет даврида Бухоро шаҳрида олиб
борилган модернизация жараёнлари ва уларнинг шаҳар тарихий
қиёфасига таъсири таҳлил қилинган. Айниқса, 1920-йиллар охири ва
1930 йиллар бошларида бутун Совет Иттифоқида жадал амалга
оширилган саноатлаштириш сиёсати урбанизация соҳасига ҳам
таъсир кўрсатган. Бу даврда ҳудудларда янги саноат корхоналарнинг
қурилиши натижасида доимий ишчи кучига эҳтиёж ортиб, бу эса
Бухоро шаҳрининг тузилмаси ҳамда аҳоли жойлашуви тизимига
сезиларли акс этган. Шу асосда 1930-йиллардан бошлаб умумшаҳар
миқёсидаги дастлабки “бош режа” лойиҳалари ишлаб чиқила
бошланди. Мақолада ушбу режаларнинг мазмуни, уларнинг амалга
оширилиши ҳамда тарихий меъморий муҳитда архив манбалари,
тарихий шаҳар харитаси ва жойларда олиб борилган кузатувлар
асосида таҳлил қилинган. Шунингдек, модернизация жараёнида
кўплаб тарихий иншоотлар аҳолининг кўпайиши ва транспорт
муаммоларини ҳал этиш баҳонасида бузиб ташланганлиги, меъморий
меросни бошқариш ва ҳимоя қилиш бўйича институционал ҳамда
ҳуқуқий механизмлар етарлича шаклланмаганлиги сабабли, сақланиб
қолинган тарихий объектларнинг катта қисми реал муҳофаза эмас,
балки фойдаланиш (ижара) объектига айлантирилган. Айтиш жоизки,
ХХ аср бошидаги шаҳарсозлик сиёсати бир томондан шаҳарни
модернизация қилишга хизмат қилган бўлса-да, бошқа томондан
Бухоронинг ўзига хос тарихий қиёфасига жиддий зарар етказган.
Калит сўзлар: саноатлаштириш, тарихий меъморий муҳит,
меъморий ёдгорликлар, шаҳристон, Ўздавлойиҳа, меъморий
этнографик, шаҳарсозлик, инфратузилма